Η Ίγια Ρουτζισκάγια, μια 92χρονη Ουκρανή Εβραία, διέφυγε από το Κίεβο δύο φορές. Πρώτη φορά το 1941, όταν ήταν μόλις 10 ετών και οι γερμανικές βόμβες άρχισαν να πέφτουν στην τότε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας. Η δεύτερη φορά ήταν πέρυσι, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
«Δεν πίστευα ποτέ ότι θα μπορούσε να συμβεί αυτό», δήλωσε η Ρουτζισκάγια, καθισμένη σε ένα μικρό, μονόχωρο διαμέρισμα που μοιράζεται με τον γιο της Άρτουρ, στην πολωνική πόλη της Κρακοβίας.
«Προηγουμένως, οι Γερμανοί ήταν ο εχθρός. Αλλά δεν καταλαβαίνω τους Ρώσους. Νομίζουν ότι υπερασπίζονται τη χώρα τους, ότι υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αλλά εκείνοι ήρθαν σε εμάς. Κατέστρεψαν το Χάρκοβο, για ποιο λόγο το χρειάζονται;».
Η Ρουτζισκάγια κοιτά τις οικογενειακές φωτογραφίες που πήρε από το Κίεβο μαζί με κάποια βιβλία, έγγραφα και κάποια απαραίτητα προσωπικά πράγματα. Μισοκλείνει τα μάτια της προσπαθώντας να εντοπίσει τον εαυτό της σε αυτές. Η όρασή της την εγκαταλείπει, αλλά οι μνήμες παραμένουν ζωντανές.
Γεννήθηκε το 1931 σε μια αξιοσέβαστη εβραϊκή οικογένεια. Ο παππούς της, ο Νούχιμ Βάισμπλατ, ήταν ο βασικός ραβίνος του Κιέβο, ο πατέρας της Βλαντίμιρ ήταν συγγραφέας και εκδότης βιβλίων Ουκρανών συγγραφέων, όπως του Τάρας Σεβτσένκο, πατέρα της ουκρανικής λογοτεχνίας.
Όταν η Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση στις αρχές του Ιουλίου του 1941, η Ρουτζισκάγια ξύπνησε από τις εκρήξεις των βομβών. Ως μέλος των ‘πιονιέρων’, της οργάνωσης νεολαίας της Σοβιετικής Ένωσης, έπρεπε να επιδώσει φύλλα πορείας στους νεαρούς άνδρες για να λάβουν μέρος στον πόλεμο.
Αλλά ο πατέρας της γνώριζε ότι οι Εβραίοι δεν ήταν πλέον ασφαλείς στο Κίεβο.
«Πανικόβλητος είπε ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να φύγουμε. Αλλά ήταν ήδη σχεδόν αδύνατον. Τον Ιούλιο, ο πανικός ήταν τρομερός, όποιος μπορούσε έφευγε: οι κομμουνιστές, οι Εβραίοι και όλοι οι άλλοι», δήλωσε η Ρουτζισκάγια.
Οι γονείς της πήραν την ίδια και τον αδελφό της και διέφυγαν αρχικά στο Χάρκοβο της ανατολικής Ουκρανίας. Από εκεί, ταξίδεψαν σε όλη τη Σοβιετική Ένωση και έφθασαν στην Τασκένδη, την πρωτεύουσα της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, που βρίσκεται σχεδόν 3.800 χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα τους.
Η Ρουτζισκάγια θυμάται ότι έφυγαν από το Χάρκοβο στις 21 Σεπτεμβρίου. Στις 29 Σεπτεμβρίου, έγινε η σφαγή στο Μπάμπι Γιαρ. Εντός δύο ημερών, οι Ναζί δολοφόνησαν 33.771 Ουκρανούς Εβραίους, μια από τις μεγαλύτερες σφαγές Εβραίων κατά το Ολοκαύτωμα των Ναζί.
Ρωσικοί πύραυλοι έπεσαν κοντά στο μνημείο του Μπάμπι Γιαρ τον Μάρτιο του 2022.
Η Παρασκευή, 27 Ιανουαρίου, είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, την επέτειο της απελευθέρωσης του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς.
Η οικογένεια της Ρουτζισκάγια επέστρεψε στο Κίεβο μετά τον πόλεμο. Έπιασε δουλειά ως τυπογράφος, παντρεύτηκε και απέκτησε τον μοναχογιό της, τον Αρτούρ, 54 ετών σήμερα.
Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι δυο τους, με τη βοήθεια συναγωγής στο Κίεβο διέφυγαν πρώτα στη Μολδαβία, μετά στη Λιθουανία, όπου βρήκαν ένα διαμέρισμα. Αλλά εκεί δεν υπήρχαν πολλές ευκαιρίες για δουλειά για τον Αρτούρ. Η οργάνωση στήριξης των Εβραίων, η American Jewish Joint Distribution Committee, στο παράρτημα του Κιέβου της οποίας επικεφαλής ήταν ο παππούς της Ρουτζισκάγια, τους προσκάλεσε στη Βαρσοβία και στη συνέχεια στην Κρακοβία.
Αφού πέρασαν από 10 διαφορετικά διαμερίσματα από τότε που διέφυγαν από το Κίεβο, η Ρουτζισκάγια και ο γιος της έχουν τώρα ένα διαμέρισμα για τρεις μήνες. Από το παράθυρο βλέπουν μια ρωσική σημαία να κρέμεται από το ρωσικό προξενείο.
Όταν κοιτάς από την άλλη, ο δρόμος μοιάζει με το Κίεβο, δήλωσε η Ρουτζισκάγια.
«Θέλω να πάω σπίτι. Απλά να βγω έξω και να μιλήσω με τους γείτονές μου στην γλώσσα που καταλαβαίνω», δήλωσε. «Είχα τη δική μου καθημερινή ρουτίνα, τα πάντα.»
Έχει ένα τάφο που την περιμένει στο Κίεβο, είπε, δίπλα στους γονείς της.
«Υπάρχει ακόμα και μία πλάκα με το όνομά μου. Απλά χρειάζεται να προστεθούν τα τελευταία ψηφία και τα πάντα, τα πάντα θα είναι σε τάξη».
Πηγές: Reuters, ΑΠΕ-ΜΠΕ